.jpg)
İskitlerde olduğu gibi Hun ve Göktürklerde de “Kutsal Mağara” ya da “Ata Mağarası” inancı hâkimdi. Türklerin ilk atası olan Ay Ata bir mağarada dünyaya gelmiştir.
Oğuz Han’ın babası Kara Han’ın on oğlu ve dokuz kızı vardı. “Kara” kelimesi Buryatçada ve Moğolcada “hara, har” şeklinde yazılır ve “Ay” demektir. Uygur kaynaklarında ise Kara Han, Ay Kağan olarak geçer. Uygurların inancına göre Ay kutludur, Göktanrı inancına göre ise Gök ve Güneş kutludur. Oğuz Han’ın soyunun ay şeklinde gösterilmesi bu yüzdendir. Ayrıca annesinin ismi de Ay Kağan’dır.
Sakaların ilk yurtlarının Tanrı Dağları, Fergana ve Kaşgar bölgesi olduğu benimsenmektedir. Sakaların ilk boyları M.Ö. VIII yüzyılda bu bölgeden batıya göç etmişlerdir. Ancak bu onların özellikle Anadolu’ya ilk gelişleri değildir. Herodot’un tanımlamasına göre İskitler kentlere yerleşmiyorlardı. Beraberlerinde götürdükleri atlı arabalarda yaşıyorlardı. At sırtında, yay ve ok ile savaşa alışmış bir kavim olan İskitler, yiyecek ihtiyaçlarını tarımdan değil, hayvan sürülerinden karşılıyorardı. Genellikle pantolon ve bot giyip, atlarında üzengi kullanıyorlardı.[1]
Tarihte bilinen ilk Türk devleti olan İskitler/Sakaları oluşturan beş boydan birisinin adı da Ay Sakalarıdır. Mah ya da Mahan olarak da geçer. Mah/Mahan ay demektir. Kayı boyunun 24 ana aşiretinden birisinin adı da Mahan aşiretidir. Heredot onlardan, Massagetler olarak bahsetmiştir.[2]
Ay Sakaları (Mah Sakalar), Orta Asya’da Tanrı Dağları’nın batısında yer alan Sır Derya bölgesinde ve Sır Derya Nehri çevresinde yaşamışlardır.[3]
Eldeki bulgulara göre, Orta Asya’da en eski yerleşimlerin Horasan, Harezm, Soğd, Fergana, Amu Derya, Sır Derya, Talas ve Çu nehirleri ve Isık Göl çevresi ile Sistan, İli ve Turfan çevresinde meydana geldiği anlaşılmaktadır.
Türk destanlarında türeyiş efsanelerinin birçoğu Sır Derya çevresinde ve Kençeklerin yaşadıkları Talas Nehri ve çevresinde geçmektedir. Manas Destanı’ndaki Manas da oradadır. Çin kaynaklarında bu bölgenin kadim yerlileri olarak K’ang-chü (Kanzaklar)/ Kangarlar/Kençekler gösterilmektedir.
Demek ki Ay Sakaları Kençeklerle aynı kavimdir. Kençeklerin eski adlarından birisi de Gandsaq (Sak Atası, Sak Kanı) idi. Burdan yola çıkarak Kençeklerin Sakaların atalarının oluşturduğu bir boy olduğu anlaşılmaktadır. Zaten Alp Er Tunga Destanı’nda, Alp Er Tunga’nın aşkı ve eşi Aybirgen Hatun’un Saka Türklerinden Kençekler obasından olması da bunu ispatlamaktadır.[4]
Yusuf Avcu
Kutlu Birlik Kanı Gencek, Türk Sır Budunu Kençek
[1] Oğuzhan Asıltürk, İskitler; İskit Tarihi, İskit Kültürü, İskit Genetiği, 2017; Oktay Karataş, "Ön Türkler -İskitler", Yayınlanmamış Lisans Tezi, Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla 2018.
[2] Oswald Szemerényi, 1980; Scythian; Saka; Sitzungsberichte der Österreichischen Akademie der Wissenschaften; 371 = Scripta minora, vol. 4, s. 2051–93
[3] Oğuzhan Asıltürk; İskitler; İskit Tarihi, İskit Kültürü, İskit Genetiği, 2017.
[4] Ahmet H. Terzioğlu, Saka Türkleri’nin Büyük Hakanı Alp Er Tunga, s.133
Yorumlar
Yorum Gönder